بیماری وبای مرغ و روش درمان و پیشگیری

بیماری وبای مرغ که با نام علمی پاستورلوز طیور (Avian Pasteurellosis) شناخته می شود، یکی از مهم ترین بیماری های باکتریایی واگیر در صنعت طیور است که توسط باکتری Pasteurella multocida ایجاد می شود. این بیماری می تواند به دو شکل فوق حاد و مزمن بروز کند و در صورت عدم کنترل، موجب تلفات سنگین در گله های مرغ گوشتی و تخمگذار گردد. اهمیت این بیماری تنها به خسارات اقتصادی محدود نمی شود بلکه در برخی موارد می تواند به عنوان عامل عفونت مشترک بین حیوان و انسان نیز مطرح شود. شناخت کامل عامل بیماری، نحوه انتقال، علائم و روش های کنترل، کلید اصلی در مدیریت موفق مرغداری ها است.

عامل بیماری و ویژگی های باکتری پاستورلا مولتوسیدا

عامل ایجاد وبای مرغ باکتری پاستورلا مولتوسیدا است که به شکل میله ای کوچک، گرم منفی، بدون اسپور و اغلب غیر متحرک می باشد. این باکتری در محیط های مرطوب و در لاشه پرندگان تا چند روز زنده می ماند، اما در برابر نور مستقیم خورشید و مواد ضدعفونی کننده حساس است. پاستورلا از طریق ترشحات بینی، دهان و مدفوع پرندگان آلوده دفع می شود و قابلیت انتقال سریع در گله را دارد. سویه های مختلف آن از نظر بیماری زایی متفاوت بوده و برخی از آن ها منجر به مرگ ناگهانی پرندگان بدون علائم قبلی می شوند.

راه های انتقال بیماری در گله

پاستورلوز به روش های گوناگونی در بین پرندگان گسترش می یابد و معمولاً در شرایط استرس، ضعف ایمنی یا تهویه نامناسب شدت می گیرد. مهم ترین راه های انتقال عبارتند از:

• تماس مستقیم با پرندگان آلوده: ترشحات دهان، بینی یا مدفوع منبع اصلی آلودگی هستند.
• وسایل و تجهیزات آلوده: دانخوری، آبخوری، لباس و کفش کارگران می توانند باکتری را منتقل کنند.
• جوندگان و پرندگان وحشی: ناقلین طبیعی پاستورلا بوده و نقش مهمی در گسترش بیماری دارند.
• آب و خوراک آلوده: ورود باکتری از طریق تغذیه یا آشامیدن آب آلوده به سرعت منجر به شیوع بیماری در گله می شود.
  کنترل این مسیرهای انتقال از مهم ترین اقدامات پیشگیرانه در مرغداری است.

علائم بالینی بیماری وبای مرغ

علائم بیماری بسته به شدت عفونت و مرحله پیشرفت متفاوت است. در نوع فوق حاد، تلفات ناگهانی بدون هیچ نشانه قبلی رخ می دهد، در حالی که در نوع مزمن علائم به تدریج ظاهر می شوند. نشانه های شایع عبارتند از:

• بی حالی و پف کردن پرها
• تب بالا و افت شدید اشتها
• ترشحات چسبناک از بینی و دهان
• کبودی تاج و ریش
• اسهال سبز مایل به زرد
• تنفس سخت و خس خس دار
• کاهش تولید تخم مرغ
  در موارد مزمن، عفونت در مفاصل، گوش و سینوس ها باقی مانده و باعث تورم موضعی یا لنگش می شود. در کالبدگشایی، بزرگ شدن کبد، لکه های نکروتیک، پرخونی ریه و خونریزی در اندام های داخلی دیده می شود.

تشخیص بیماری

تشخیص دقیق وبای مرغ تنها با بررسی آزمایشگاهی امکان پذیر است. دامپزشک ابتدا با مشاهده علائم بالینی به بیماری مشکوک شده و سپس نمونه هایی از خون، کبد، طحال یا ترشحات بینی تهیه می کند. این نمونه ها در محیط های کشت اختصاصی مانند Blood agar یا Chocolate agar رشد داده می شوند و کلنی های کوچک، خاکستری و گرد با ظاهر براق تشکیل می دهند. تأیید نهایی از طریق رنگ آمیزی گرم (نمایش باسیل های گرم منفی با لبه های گرد) و تست های بیوشیمیایی مانند اکسیداز و ایندول انجام می شود. در صورت نیاز از روش PCR برای تشخیص سریع تر سویه های خاص پاستورلا استفاده می گردد.

درمان وبای مرغ

درمان بیماری وبای مرغ باید تحت نظر دامپزشک و با تشخیص به موقع آغاز شود. باکتری پاستورلا نسبت به برخی آنتی بیوتیک ها حساس است اما مقاومت دارویی در سال های اخیر افزایش یافته است. داروهای مؤثر عبارتند از:

• اکسی تتراسایکلین
• سولفامتوکسازول + تری‌متوپریم
• کلرامفنیکل
• انروفلوکساسین
• پنی‌سیلین
  درمان معمولاً به صورت تزریق یا از طریق آب آشامیدنی انجام می شود. همچنین تقویت سیستم ایمنی با استفاده از مکمل های ویتامینی (A، D3، E و C) در دوران درمان ضروری است. با این حال در صورت آلودگی شدید گله، درمان اقتصادی نبوده و حذف گله‌آلوده به عنوان اقدام کنترلی پیشنهاد می شود.

پیشگیری و کنترل بیماری در مرغداری

پیشگیری از وبای مرغ از طریق رعایت بهداشت محیط، مدیریت صحیح و واکسیناسیون منظم امکان پذیر است. اقدامات اساسی عبارتند از:

• ضدعفونی کامل سالن قبل از ورود جوجه ها
• جلوگیری از ورود جوندگان و پرندگان وحشی
• تهویه مناسب و کنترل دما و رطوبت
• استفاده از آب سالم و خوراک بهداشتی
• قرنطینه پرندگان جدید قبل از ورود به گله
• پاکسازی و ضدعفونی روزانه تجهیزات
  رعایت دقیق اصول امنیت زیستی (Biosecurity) می تواند از ورود و انتشار پاستورلا جلوگیری کند.

واکسیناسیون علیه پاستورلوز

واکسیناسیون یکی از مؤثرترین روش های پیشگیری از وبای مرغ است. واکسن های مورد استفاده شامل دو نوع زنده و کشته می باشند.

• واکسن زنده: معمولاً از سویه های ضعیف‌شده پاستورلا تهیه می شود و ایمنی سریع ولی کوتاه مدت ایجاد می کند.
• واکسن‌کشته: با فرمالین غیرفعال‌شده و ایمنی طولانی تر و پایدارتر فراهم می سازد.
  برنامه واکسیناسیون باید بر اساس توصیه دامپزشک و شرایط منطقه تنظیم شود. تزریق واکسن در سنین مناسب و در گله های سالم بهترین اثربخشی را دارد.

اثرات اقتصادی بیماری وبای مرغ

پاستورلوز طیور از جمله بیماری هایی است که می تواند زیان سنگینی به مرغداران وارد کند. تلفات بالا، کاهش وزن و تولید، هزینه های دارویی، افت کیفیت گوشت و تخم مرغ و حذف گله‌های‌آلوده از جمله پیامدهای اقتصادی آن است. همچنین در مزارعی که آلودگی مزمن وجود دارد، چرخه بیماری تکرار‌شده و راندمان تولید به شدت افت می کند. به همین دلیل، سرمایه گذاری بر بهداشت، واکسیناسیون و تهیه تخم نطفه دار سالم از منابع معتبر، راهبردی اقتصادی و پایدار محسوب می شود.

نقش مدیریت صحیح و تغذیه در مقاومت گله

سیستم ایمنی قوی، خط دفاعی اول در برابر بیماری وبا است. استفاده از تغذیه متعادل با مقادیر کافی پروتئین، مواد معدنی و ویتامین ها در کنار تهویه مناسب، استرس را کاهش‌داده و مقاومت بدن پرندگان را بالا می برد. افزودن پروبیوتیک ها، پری‌بیوتیک ها و اسیدهای آلی در جیره سبب کاهش رشد باکتری های مضر از جمله پاستورلا در روده می شود. مدیریت علمی تغذیه همراه با کنترل بهداشتی، اساس موفقیت در جلوگیری از بروز بیماری های باکتریایی به شمار می آید.

فروشگاه نطفه چی

فروشگاه نطفه چی به عنوان یکی از مراکز معتبر عرضه تخم نطفه دار پرندگان، با رعایت اصول بهداشتی و نظارت دامپزشکی، تخم نطفه دار مرغ، بلدرچین، بوقلمون و قرقاول را از گله های سالم و واکسینه تأمین می کند. این مجموعه با هدف حمایت از پرورش دهندگان و کاهش خطر بیماری هایی مانند وبای مرغ، خدمات مشاوره تخصصی در زمینه واکسیناسیون، تغذیه و مدیریت بهداشت مرغداری ارائه می دهد. انتخاب تخم نطفه دار از نطفه چی یعنی تضمین سلامت گله و دستیابی به بازده بالا در تولید.