بیماری گامبورو (بورس عفونی) در طیور و روش های درمان و کنترل

بیماری گامبورو که با نام علمی Infectious Bursal Disease یا بورس عفونی شناخته می شود یکی از مهم ترین بیماری های ویروسی در صنعت طیور است که به طور خاص جوجه های جوان را هدف قرار می دهد. این بیماری به شدت بر سیستم ایمنی جوجه ها اثر می گذارد و باعث ضعف ایمنی و افزایش حساسیت نسبت به سایر بیماری ها می شود. گامبورو در بسیاری از کشورها از جمله ایران شایع است و کنترل آن از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا حتی در صورت عدم مرگ مستقیم پرنده می تواند با تضعیف ایمنی، خسارت های سنگینی به واحدهای پرورشی وارد کند.

عامل بیماری و خصوصیات ویروس

عامل بیماری گامبورو ویروسی از خانواده Birnaviridae و جنس Avibirnavirus است. این ویروس مقاوم بوده و در برابر بسیاری از مواد ضدعفونی کننده و شرایط محیطی سخت پایداری بالایی دارد. دمای پایین و رطوبت مناسب می تواند ماندگاری ویروس را در محیط افزایش دهد. ویروس گامبورو به طور خاص به اندام بورس فابریسیوس که مرکز تولید سلول های ایمنی در پرندگان است حمله می کند و با تخریب آن، قدرت دفاعی بدن را کاهش می دهد. مقاومت بالای ویروس در برابر شرایط محیطی باعث می شود که کنترل آن نیازمند رعایت دقیق اصول بهداشتی و مدیریتی باشد.

راه های انتقال و گسترش ویروس

ویروس گامبورو عمدتاً از طریق تماس مستقیم بین پرندگان آلوده و سالم منتقل می شود. مدفوع آلوده، بستر، آب، خوراک و تجهیزات آلوده از منابع اصلی انتقال هستند. ویروس می تواند تا هفته ها در بستر یا گرد و خاک سالن زنده بماند و از طریق جریان هوا به سایر بخش ها منتقل شود. جوجه هایی که از تخم های آلوده بیرون می آیند نیز ممکن است ناقل ویروس باشند. به همین دلیل ضدعفونی کامل تخم ها، دستگاه جوجه کشی و قفس ها از اهمیت زیادی برخوردار است. ورود پرندگان وحشی یا جوندگان به سالن نیز از عوامل ثانویه در گسترش بیماری محسوب می شود.

علائم بالینی و مراحل بیماری

دوره نهفتگی بیماری گامبورو کوتاه است و معمولاً ۲ تا ۳ روز پس از آلودگی، علائم آشکار می شود. بیماری اغلب در جوجه های ۳ تا ۶ هفته ای بروز می کند. نشانه های معمول شامل:

• بی حالی، پرهای ژولیده و کاهش تحرک
• کاهش شدید مصرف خوراک و آب
• اسهال آبکی سفید تا زرد
• تورم و قرمزی در ناحیه کلواک
• افت سریع وزن بدن و رشد نامتعادل
• تلفات ناگهانی در گله
  در کالبدگشایی، بورس فابریسیوس متورم و دارای نقاط خونریزی داخلی است. در مراحل پیشرفته تر بورس کوچک شده و دچار تخریب بافتی می شود که نشان دهنده پایان فاز حاد بیماری است.

تأثیر بیماری بر سیستم ایمنی

گامبورو یکی از معدود بیماری هایی است که مستقیماً بر سلول های لنفاوی B تأثیر می گذارد و عملکرد سیستم ایمنی را مختل می کند. پرندگانی که از این بیماری جان سالم به در می برند معمولاً دچار ضعف ایمنی طولانی مدت می شوند و در برابر بیماری های باکتریایی یا ویروسی دیگر مانند نیوکاسل، برونشیت عفونی و کوکسیدیوز مقاومت کمتری دارند. همچنین واکسن های دیگر نیز در این پرندگان اثرگذاری پایین تری دارند زیرا سیستم ایمنی قادر به پاسخ مؤثر نیست. به همین دلیل پیشگیری از بروز گامبورو از طریق واکسیناسیون منظم و رعایت بهداشت ضروری است.

روش های تشخیص بیماری گامبورو

تشخیص بالینی بر اساس علائم و کالبدگشایی انجام می شود اما برای تأیید نهایی آزمایش های تخصصی مورد نیاز است. روش های رایج تشخیص شامل:

• آزمایش های سرولوژیک مانند ELISA برای بررسی سطح آنتی بادی
• جداسازی ویروس از بافت بورس فابریسیوس
• آزمایش مولکولی RT-PCR برای شناسایی نوع ویروس
• بررسی هیستوپاتولوژی جهت مشاهده تخریب بافتی در بورس
  تشخیص سریع و دقیق به انتخاب روش کنترل مناسب کمک می کند و از شیوع بیشتر بیماری جلوگیری می شود.

درمان بیماری گامبورو

متاسفانه درمان اختصاصی برای بیماری گامبورو وجود ندارد زیرا این بیماری توسط ویروس ایجاد می شود. هدف اصلی درمان، کنترل علائم و کاهش تلفات است. اقدامات درمانی حمایتی شامل:

• تأمین آب تمیز و افزودن الکترولیت ها برای جبران کم آبی بدن
• استفاده از مولتی ویتامین های حاوی ویتامین C، E و A برای تقویت سیستم ایمنی
• استفاده از آنتی بیوتیک های وسیع الطیف برای جلوگیری از عفونت های ثانویه
• کاهش استرس محیطی و تنظیم دما و رطوبت
• جداسازی پرندگان بیمار از گله
  درمان حمایتی می تواند مدت و شدت بیماری را کاهش دهد اما برای ریشه کنی کامل ویروس باید اقدامات پیشگیرانه به دقت اجرا شود.

پیشگیری و واکسیناسیون

پیشگیری از گامبورو عمدتاً از طریق واکسیناسیون و رعایت بهداشت انجام می شود. واکسن های زنده و غیر فعال هر دو در صنعت طیور مورد استفاده قرار می گیرند.

• واکسن زنده: معمولاً برای جوجه های ۲ تا ۳ هفتگی در آب آشامیدنی استفاده می شود.
• واکسن غیر فعال: برای مرغ های مادر پیش از دوره تخمگذاری تزریق می شود تا آنتی بادی مادری را به جوجه منتقل کند.
  برنامه واکسیناسیون باید بر اساس شرایط گله، نوع ویروس و میزان آنتی بادی مادری تعیین شود. علاوه بر واکسیناسیون، ضدعفونی مداوم سالن، حذف بستر آلوده و جلوگیری از ورود پرندگان جدید بدون قرنطینه از اصول مهم کنترل بیماری است.

اصول کنترل و مدیریت زیستی در مرغداری

مدیریت زیستی یا Biosecurity نقش کلیدی در کنترل گامبورو دارد. برای پیشگیری مؤثر باید اقدامات زیر انجام شود:

• ضدعفونی کامل سالن و تجهیزات پس از هر دوره پرورش
• محدود کردن ورود افراد غیر ضروری به سالن
• استفاده از لباس و کفش مخصوص در داخل سالن
• کنترل ورود پرندگان وحشی و جوندگان
• رعایت فاصله زمانی مناسب بین دوره های پرورش
• تهیه خوراک و آب از منابع مطمئن و بدون آلودگی
  اجرای دقیق این اصول، احتمال ابتلا به گامبورو و بسیاری از بیماری های ویروسی دیگر را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد.

اثرات اقتصادی و اهمیت آموزش در پیشگیری

گامبورو نه تنها باعث مرگ و میر مستقیم در جوجه ها می شود بلکه از طریق کاهش رشد، افزایش تلفات ثانویه و کاهش بهره وری واکسن ها ضررهای اقتصادی زیادی به پرورش دهندگان وارد می کند. هزینه های درمان، ضدعفونی و افت کیفیت تولید در اثر این بیماری بسیار زیاد است. آموزش پرورش دهندگان درباره اصول بهداشت، واکسیناسیون و مدیریت علمی مرغداری از مهم ترین راه های جلوگیری از تکرار بیماری است.

معرفی فروشگاه نطفه چی

فروشگاه نطفه چی یکی از مراکز معتبر در عرضه انواع تخم نطفه دار پرندگان از جمله مرغ، بلدرچین، بوقلمون و قرقاول است. این فروشگاه علاوه بر عرضه تخم نطفه دار باکیفیت، خدمات مشاوره تخصصی در زمینه مدیریت بهداشت، واکسیناسیون و کنترل بیماری هایی مانند گامبورو را نیز ارائه می دهد. با خرید از نطفه چی می توانید از سلامت اولیه تخم نطفه دار اطمینان حاصل کرده و گله ای مقاوم و پربازده پرورش دهید. نطفه چی با تجربه و پشتیبانی فنی دقیق، همراه مطمئن پرورش دهندگان حرفه ای در سراسر کشور است.